ZOONOTİK VE VEKTÖREL HASTALIKLAR VE BU HASTALIKLARDAN KORUNMA YOLLARI
Batı Nil Virüsü Enfeksiyonu
Batı Nil Virüsü Enfeksiyonu, insanlarda nörolojik hastalıklara ve ölümlere neden olabilen, insanlara sıklıkla enfekte sivrisineklerin sokması ile bulaşan viral bir hastalıktır.
Hastalıktan Korunmak İçin;
•Sivrisinek sokmalarına karşı önlem alınmalıdır:
•Sivrisineklerin aktif olduğu saatlerde (güneş battıktan sonra) açık alanda fazla kalınmamalı, kalınması halinde kapalı giysiler giyilmeli,
•Pencerelere ve kapılara sineklik takılmalı,
•Özellikle sineklerin çok olduğu dönemlerde cibinlik kullanılmalı,
•Kapalı ortamlarda, hava dolaşımı yaratacak vantilatör, klima gibi cihazlar kullanılmalıdır.
•Sivrisinek üreme alanları yok edilmelidir:
•Lastik tekerlek içleri, teneke kutular, boş saksılar, su varilleri gibi sivrisineklerin kolay üreyebildiği yerlerde su birikmesi önlenmeli ve bakımı sağlanmalı,
•Suyu biriktiren kap ve oyuncaklardaki sular boşaltılmalı, kullanılmadığında ters çevrilmeli,
•Hayvan sulukları ve yalakları düzenli olarak temizlenmeli, içindeki sular haftada en az üç kez değiştirilmeli,
•Açık foseptik çukurlar kapatılmalıdır.
•Evlerin yakınındaki küçük su birikintileri kurutulmalıdır.
Kırım Kongo Kanamalı Ateş
•Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA), keneler tarafından taşınan Bunyaviridae ailesine bağlı Nairovirüs grubuna ait bir virüsle oluşan ateş, halsizlik, iştahsızlık, kas ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma, ishal ve ağır vakalarda kanama gibi bulgular ile seyrederek ölümlere neden olabilen zoonotik (hayvanlardan insanlara bulaşan) karakterli bir enfeksiyon hastalığıdır.
Kırım Kongo Kanamalı Ateşinden korunmak için;
•Tarla, bağ, bahçe, orman ve piknik alanları gibi kene yönünden riskli alanlara gidilirken, kenelerin vücuda girmesini engellemek maksadıyla mümkün olduğu kadar vücudu örten giysiler giyilmeli, pantolon paçaları çorapların içerisine sokulmalı ve ayrıca kenelerin elbise üzerinde rahat görülebilmesi için açık renkli kıyafetler tercih edilmelidir.
Kene yönünden riskli alanlardan dönüldüğünde kişi kendisinin ve çocuklarının vücudunda (kulak arkası, koltuk altları, kasıklar ve diz arkası dâhil) kene olup olmadığını kontrol etmeli, kene tutunmuş ise hiç vakit kaybetmeden çıplak el ile dokunmamak şartıyla vücuda tutunduğu en yakın yerden tutarak uygun bir malzeme ile (bez, naylon poşet, eldiven gibi) çıkarmalıdır.
•Kişi keneyi kendisi çıkaramadığı durumlarda en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Kene ne kadar erken çıkarılırsa hastalığın bulaşma riskinin de o kadar azalacağı unutulmamalıdır.
•Hastalık hayvanlarda belirti göstermeden seyrettiğinden hastalığın sık olarak görüldüğü bölgelerde bulunan hayvanlar sağlıklı görünse bile hastalığı bulaştırabilirler. Bu sebeple hayvanların kanlarına, vücut sıvılarına veya dokularına çıplak el ile temas edilmemelidir.
•Hastalığa yakalanan kişilerin kan, vücut sıvıları ve çıkartıları ile hastalık bulaşabildiğinden, hasta ile temas eden kişiler gerekli korunma önlemlerini (eldiven, önlük, maske v.b.) almalıdır.
Kene tutunan kişiler, kendilerini 10 gün süreyle halsizlik, iştahsızlık, ateş, kas ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma veya ishal gibi belirtiler yönünden izlemeli ve bu belirtilerden bir veya bir kaçının ortaya çıkması halinde derhal en yakın sağlık kuruluşuna müracaat etmelidirler.
•Hastalığa sebep olan mikrobun taşıyıcısı, saklayıcısı ve bulaştırıcısı olan keneler uçmayan, zıplamayan, yerden yürüyerek vücuda tırmanan eklem bacaklı hayvanlardır. Vücuda tutunan veya hayvanların üzerinde bulunan keneler kesinlikle çıplak el ile öldürülmemeli ve patlatılmamalıdır. Keneler üzerine sigara basmak, kolonya, gaz yağı gibi maddeler dökmek kenenin kasılmasına sebep olarak vücut içeriğini kan emdiği kişiye aktarmasına sebep olacağı için yapılmamalıdır.
Şark Çıbanı
•Şark çıbanı (Kutanözleishmaniasis), Leishmania cinsinde bulunan parazitleri taşıyan kum sineğinin (tatarcık, yakarca, güpdüşen) insanları sokmasıyla bulaşan bir deri hastalığıdır. Ülkemizde halk arasında Halep çıbanı, güzellik yarası da olarak bilinir. Kendiliğinden iyileştiğinde genelde lezyon genişliğinde deri seviyesinden çökük iz bırakan ve şekil bozukluğuna yol açan bir hastalıktı
•Şark çıbanı hastalığının tedavisi vardır. Hastalığın tedavisinde uygulanacak yöntem hastalığın şiddetine, yara sayısına ve yerine, etkenin tipine göre farklılık gösterdiğinden hastaya göre değişiklik göstermektedir. Hastalığın tedavisi genellikle yara içine ilaç uygulaması ile yapılmaktadır. Ancak farklı tedavi yöntemleri de bulunmaktadır.Hastalığın bulaşmasını önlemede kum sineği sokmalarından korunmak esastır.
•Sinek kovucu losyon ve matların kullanılması, güneş battıktan sonra pantolon ve uzun kollu kıyafetler giyilmesi, klima ve vantilatör gibi hava akımı sağlayan cihazların bulduğu odalarda uyunması gibi kişisel korunma önlemleri alınmalıdır. Kum sineklerinin üremesine uygun ortamları yok etmek için yaşanılan yerde açık foseptik çukuru varsa kapatılmalı, evlerin etrafındaki su birikintileri kurutulmalıdır.
Sıtma
•Sıtma, parazit taşıyan dişi anofel sivrisineklerin beslenmeleri esnasında insana inoküle ettikleri Plasmodium cinsi parazitlerin eritrositleri enfekte etmesiyle gelişen bir enfeksiyon hastalığıdır. Sıtma, geçmişte ülkemizde de yaygın görülen bir hastalık iken Bakanlığımız tarafından yürütülen başarılı çalışmalar neticesinde yerli sıtma bulaşı sona erdirmiştir, halen sadece yurtdışı sıtma vakaları bildirilmektedir
•Ancak ülkemizde sıtma etkenini nakleden sivrisinek türlerinin bulunması, iklim ve çevresel faktörler, büyük nüfus hareketleri, sıtmanın endemik olduğu ülkelere seyahat edenlerin ve buralardan gelenlerin sayısının artması nedeniyle yurtdışı kaynaklı sıtma vakaları görülmektedir. Ayrıca; düzensiz göçmenler, ülkemizin sıtmanın yayılabileceği subtropikal bölgede yer alması ve iklim değişikliği nedeniyle ortalama hava sıcaklıklarında gözlenen artışlar nedeniyle sıtma riski halen devam ettiğinden Sıtma Eliminasyon Programı çerçevesinde faaliyetlerimiz devam etmektedir.
Hantavirüs Enfeksiyonları
•Hantavirüsler kemiriciler aracılığı ile bulaşan zoonotikvirüslerdır. Kemiriciler hantavirüslerin doğal rezervuarıdır. 2009 yılından bu yana yurdumuzun çeşitli bölgelerinde renal sendromlu hantavirüs kanamalı ateş olguları bildirilmektedir. Kemirici teması hantavirüsün insanlara bulaşmasında en önemli faktördür.
•Enfekte kemiricilerin idrar, dışkı ve tükürüklerinde virüs mevcuttur. Enfekte kemiricilerin ısırması veya enfekte alanlarda toza karışmış virüslerin solunum ile alınması ile virüs bulaşabilir. Hastalığın 12–21 günlük inkübasyonu vardır. Hastalık aniden ateş, baş ağrısı, şiddetli kas ağrısı, susama, iştahsızlık, bulantı ve kusma ile başlar.
Korunma ve Kontrol;
•Korunmada en önemli unsur, insanların yaşam alanlarında kemirici kontrolünün sağlanmasıdır.
•Kemirgenlerin, ev ve diğer binalardan uzak tutulması ve girmesinin önlenmesi gerekir. Evlerde genel olarak farelere yönelik önlemler (yiyeceklerin kapalı kaplarda saklanması, farelerin yerleşebileceği boşlukların tamiri, genel hijyen kurallarına uyulması) alınmalıdır. Kapı ve pencerelere sineklik konulmalıdır.
•Çöp konteynerlerinin kapakları sürekli kapalı tutulmalıdır.